Ignacy Rzecki - narrator w "Pamiętniku starego subiekta". "Lalka" B. Prusa
Ignacy Rzecki pisze pamiętnik „Dobrowolnie odcięty od natury i ludzi, utopiony w wartkim, ale ciasnym wirze sklepowych interesów, czuł coraz mocniej potrzebę wymiany myśli. A ponieważ jednym nie ufał, inni go nie chcieli słuchać, a Wokulskiego nie było, więc rozmawiał sam z sobą i - w największym sekrecie pisywał pamiętnik." - narrator pokazuje osamotnienie Rzeckiego i terapeutyczną funkcję pisania pamiętnika.
Ignacy Rzecki - narrator o swoich celach
„W tej bowiem pisaninie chcę mówić nie o Bonapartych, ale o sobie, ażeby wiedziano, jakim sposobem tworzyli się dobrzy subiekci i choć nie uczeni, ale rozsądni politycy" - Ignacy Rzecki pisze o sobie w pamiętniku, wskazując tym samym cel pisania pamiętnika.
Narracja - achronologia
Nie opisuje upływu czasu dzień po dniu, niektóre wydarzenia opisuje szczegółowo, inne pomija
„Później pan Raczek ożenił się z moją ciotką..." - narrator wtrąca w narrację wydarzenia, które nastąpią w przyszłości.
Rozdział 9. to rok 1879, a rozdział 10. dzieje się w grudniu 1878 r.
Narrator wielokrotnie miesza różne płaszczyzny czasowe:
powstanie węgierskie, ówczesność, Minclowie, ówczesność.
Narrator spontanicznie zmienia płaszczyzny czasowe
„Ojciec zerwał się, lecz znowu upadł na poduszki. Tylko wyciągnął do mnie rękę i patrząc wzrokiem, którego nie zapomnę, wyszeptał:
- Pamiętaj!... Wszystko pamiętaj...
Z tym umarł.
W późniejszym życiu przekonałem się, jak proroczymi były poglądy ojca. Wszyscy widzieliśmy drugą gwiazdę napoleońską, która obudziła Włochy i Węgry; a chociaż spadła pod Sedanem, nie wierzę w jej ostateczne zagaśnięcie. Co mi tam Bismarck, Gambetta albo Beaconsfield! Niesprawiedliwość dopóty będzie władać światem, dopóki nowy Napoleon nie urośnie.
W parę miesięcy po śmierci ojca pan Raczek i pan Domański wraz z ciotką Zuzanną zebrali się na radę: co ze mną począć?" Pamiętnik starego subiekta.
Narrator - gramatyczne ujawnianie się
1 os. l.p. r.m. czas przeszły
„Pamiętam, że nie mogłem"
Prowadzi typową narrację pierwszosobową (1 os. l.p.) czasem używa 1 os. l.m. identyfikując się ze swoimi przyjaciółmi – Augustem Katzem lub Stanisławem Wokulskim, lub społeczeństwem.
Narrator czasem dąży do obiektywizmu
„Ale co ja tu będę wypowiadać własne opinie; niech mówi za mnie bieg wypadków." Ignacy Rzecki w "Pamiętniku starego subiekta"
Narracja - subiektywizm
Jest skrajnie subiektywny i nie ukrywa emocjonalnego stosunku do bohaterów: Helena Stawska, Stanisław Wokulski.
Subiektywnie ocenia bohaterów z wąskiego punktu widzenia
„Dobry ten człowiek miał jedną wadę, oto - nienawidził Napoleona." - Ignacy Rzecki w pamiętniku o Janie Minclu
Ignacy Rzecki to narrator emocjonalny
„I to jest kupiec?... To jest błazeństwo, mówię, nie kupiectwo!.."Ignacy Rzecki w "Pamiętniku starego subiekta"
Ignacy Rzecki to narrator subiektywny
„Nie lubię bowiem słuchać cudzych opinii pierwej, nim zobaczę na własne oczy." Ignacy Rzecki w "Pamiętniku starego subiekta"
„Ze smutkiem od kilku lat uważam, że na świecie jest coraz mniej dobrych subiektów i rozumnych polityków, bo wszyscy stosują się do mody" - perspektywa starca „O tempora, o mores"; wysuwa dziwaczne tezy, akcentuje perspektywę bohatera; poglądy na temat polityki „Niesprawiedliwość dopóty będzie władać światem, dopóki nowy Napoleon nie urośnie." - narrator w pamiętnikach po śmierci swojego ojca.
Narracja - dygresyjność
narracja jest dygresyjna, o Minclach, o powstaniu Węgierskim, o Wokulskim,
„I otóż znowu zboczyłem od przedmiotu: miałem pisać o Wokulskim, a piszę o Minclach."
Narracja - gawędowość
gawędziarz „...Alem się też rozgadał, Boże odpuść!"; „Gdybym nie czuł się tak rześkim, jak jestem, mógłbym posądzić się o gadulstwo zapowiadające bliską starość."; „Już kiedym się tak rozgadał"
Narracja - spontaniczność
mimowolność, Ignacy Rzecki nie panuje nad narracją
„Myślałem o Wokulskim, a piszę o sobie i o Katzu";
„I otóż znowu zboczyłem od przedmiotu: miałem pisać o Wokulskim, a piszę o Minclach."
Spontanicznie zmienia płaszczyzny czasowe
„Ojciec zerwał się, lecz znowu upadł na poduszki. Tylko wyciągnął do mnie rękę i patrząc wzrokiem, którego nie zapomnę, wyszeptał:
- Pamiętaj!... Wszystko pamiętaj...
Z tym umarł.
W późniejszym życiu przekonałem się, jak proroczymi były poglądy ojca. Wszyscy widzieliśmy drugą gwiazdę napoleońską, która obudziła Włochy i Węgry; a chociaż spadła pod Sedanem, nie wierzę w jej ostateczne zagaśnięcie. Co mi tam Bismarck, Gambetta albo Beaconsfield! Niesprawiedliwość dopóty będzie władać światem, dopóki nowy Napoleon nie urośnie.
W parę miesięcy po śmierci ojca pan Raczek i pan Domański wraz z ciotką Zuzanną zebrali się na radę: co ze mną począć?"
Niewiedza narratora
Ignacy Rzecki wielokrotnie pokazuje, że nie rozumie świata, innych i ma małą wiedzę
„Miał po śmierci żony spokojny kawałek chleba, więc po co pojechał do Bułgarii? Zdobył tam taki majątek, że mógłby sklep zwinąć: po co zaś rozszerzył . go? Ma przy nowym sklepie pyszne dochody, więc po co tworzy jeszcze jakąś spółkę?...
Po co wynajął dla siebie ogromne mieszkanie? Po co kupił powóz i konie? Po co pnie się do arystokracji, a unika kupców, którzy mu tego darować nie mogą?
A w jakim celu zajmuje się furmanem Wysockim albo jego bratem, dróżnikiem z kolei żelaznej? Po co kilku biednym czeladnikom założył warsztaty? Po co opiekuje się nawet nierządnicą, która choć mieszka u magdalenek, mocno szkodzi jego reputacji?..."
Często myli się
„Panna Łęcka piękna, bo piękna, ale przecie jest tylko kobietą i dla niej Stach nie popełniałby tylu szaleństw..."
Niewiedza, niepewność wiedzy
„Marzyło mi się, że pan Leon mówi, jak zwykle, o potędze wiary, o upadku duchów i o potrzebie poświęcenia, czemu głośno wtórowali obecni. Zgodny chór jednakże osłabnął, gdy pan Leon zaczął tłomaczyć, że należałoby nareszcie wypróbować owej gotowości do czynu."
Myli się często w pamiętniku
„Doktór twierdzi, że Stach musiał zerwać z panną Łęcką i może nawet próbował jakiej niedorzeczności... Ale ja myślę, że on naprawdę miał telegram od Suzina."
braki w wiedzy o świecie i bohaterach Rzecki - narrator uzupełnia, korzystając z relacji innych bohaterów - świadków wydarzeń np. relacja Wirskiego z eksmisji studentów.
Narracja - retrospektywność
Narracja pełna jest retrospekcji, które poszerzają fabułę
„Jan z galanterią i mydłem przeniósł się na Krakowskie, do lokalu, który zajmujemy obecnie."
Narracja - gawędowość
„Roześmiałem się z tej gawędy, bo przecież kto się kocha, nie wyjeżdża na wojnę."
osadzanie fabuły i akcji w kontekście historycznym, uprawdopodobnia akcję i fabułę:
„W roku 1846 doszły nas wieści o ucieczce Ludwika Napoleona z więzienia."
„- Wiesz, Stasiu, jakiś Hödel strzelił do cesarza Wilhelma..." (11 maja 1878 r.); „Wróciwszy zaś stamtąd, powiedział mi, że... w Berlinie zbierze się kongres dla zakończenia wojny wschodniej... I kongres jest!... " Kongres berliński – od 13 czerwca do 13 lipca 1878 w celu rewizji warunków traktatu pokojowego w San Stefano (3 marca 1878 r.), „Proszę sobie jednak wyobrazić nasze miny, kiedy przyszedł telegram donoszący... o zamachu Nobilinga w Berlinie!..." (Trzeci zamach na Wilhelma I 2 czerwca 1878r. Karl Nobiling. )
1859 „Wówczas przed snem czytał historię konsulatu i cesarstwa albo wycinki z gazet opisujących wojnę włoską z roku 1859"
1879 „Rok 1879 zaczął się zwycięstwem Anglików w Afganistanie "
„Był tam jeden Napoleon w Egipcie, drugi pod Wagram, trzeci pod Austerlitz, czwarty pod Moskwą, piąty w dniu koronacji, szósty w apoteozie " Opis obrazów na ściana mieszkania ojca.